Râu mèo nổi tiếng như nghệ, ổi, là thảo dược đặc trưng của của Châu Á, trà của nó được người dân ưa chuộng từ xa xưa vì có tác dụng chữa bệnh thận, cao huyết áp, tiểu đường,sỏi thận.
Tên cây: Cây râu mèo
Tên khoa học: Orthosiphon stamineus Benth
Họ: Thuộc họ bạc hà (Lamiaceae).
Râu mèo là vị thuốc nam có tên khoa học lạc Orthosiphon stamineus Benth họ bạc hà (Lamiaceae). Là loại cây ưa ẩm, ưa sáng và có thể chịu bóng ít, thường mọc trên đất giàu chất mùn ở ven rừng, gần nước hoặc trong thung lũng. Tại nước ta phân bố rải rác ở một số tỉnh miền núi như Cao Bằng, Lâm Đồng, Hoà Bình, Phú Yên, Vũng Tàu, các tỉnh có khí hậu lạnh...
Râu mèo là cây thảo, sống lâu năm, cao từ 30 đến 50 cm (có khi cao hơn). Thân vuông, cứng, mọc đứng, thường có màu nâu tím, có ít lông, ít phân cành. Lá mọc đối, hình trứng, gân lá nổi rõ ở mặt dưới. Cụm hoa mọc thẳng ở ngọn thân và đầu cành, hoa màu trắng hoặc màu hơi tím.
Là một loại thuốc thảo dược truyền thống quan trọng ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, chứa nhiều thành phần hóa học, bao gồm flavonoid và terpen. Trong những năm gần đây, tác dụng dược lý của râu mèo đã được nghiên cứu rộng rãi, bao gồm hạ huyết áp, kháng khuẩn, chống oxy hóa, chống viêm, chống khối u, lợi tiểu, hạ đường huyết, điều hòa lipid máu, giảm cảm giác thèm ăn và tác dụng đối với gan, thận, tiêu hóa và thận. .Tác dụng bảo vệ. Bằng cách xem xét và sắp xếp các tài liệu nghiên cứu trong những năm gần đây, tác dụng dược lý chính của nó được xem xét để cung cấp tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và phát triển râu mèo.
Thu hái và chế biến
Thời điểm thu hoạch tốt nhất là vào khoảng tháng 9, khi cây bắt đầu ra hoa và chứa dược tính tốt nhất. Nên thu hoạch khi cây đang phát triển mạnh, không quá non hoặc quá già.
Dược liệu nếu là quả đã qua sơ chế cần bảo quản nơi khô ráo, thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp.
Bộ phận sử dụng
Toàn cây lấy làm thuốc, rửa sạch loại bỏ tạp chất, thái nhỏ rồi đem phơi nắng hoặc sấy khô.
Thành phần hoá học
Theo nhiều tài liệu, thành phần hóa học của cây râu mèo rất đa dạng và phong phú:
Tinh dầu 0,2% -0,6%, tanin 5 - 6%, ancaloit, saponin, dầu béo, glucoza 5%…
Glycosid (kaempferol 3-O-b-glucoside, quercetin 3-O-b-glucoside, escin), orthosiphon, betaine, flavonoid, choline, triterpenoids.
Axit hữu cơ glicozit, axit xitric, axit tartaric,...
12% muối vô cơ, đặc biệt là muối kali.
Công dụng
Theo y học cổ truyền
Tính vị: Cam (ngọt), nhạt, hơi đắng (đắng), tính mát (lương).
Kinh lạc: Kinh tuyến thận và kinh tuyến bàng quang.
Công dụng: Thanh nhiệt giải độc, hạ hỏa, lợi tiểu, giảm đau,...
Chủ trị: Sỏi thận, tiểu tiện không thông, phù thũng, đau khớp, gút, rối loạn tiêu hóa…
Theo y học hiện đại
-Lợi tiểu, tăng cường bài tiết nước tiểu
-Do chứa nguồn flavonoid nên Râu mèo sẽ giúp hỗ trợ bài tiết nước tiểu, giảm phù nề.
-Hỗ trợ điều trị sỏi thận, gút
-Nhờ hoạt chất orthosiphon có tác dụng giữ urat và axit uric ở dạng hòa tan và tăng đào thải oxalat.
-Hạ đường huyết
-Do kích thích tạo glycogen ở gan.
-Chống oxy hóa
-Do chứa nhiều flavonoid nên có tác dụng ngăn chặn các gốc tự do, từ đó tăng sức đề kháng cho cơ thể.
-Giảm đau
-Dược liệu có tác dụng giảm đau nhức xương khớp, tê bì chân tay.
-Kháng khuẩn
Ức chế sự phát triển của vi khuẩn Streptococcus, Staphylococcus aureus ...
-Chống viêm và hạ sốt: Ức chế hoạt động của các đại thực bào, giúp kháng viêm và nâng cao khả năng miễn dịch của cơ thể.
-Bảo vệ gan
-Chiết xuất methanol trong lá cây râu mèo có tác dụng bảo vệ gan bị tổn thương do sử dụng quá liều paracetamol.
Liều dùng & cách dùng
Có thể được sử dụng theo nhiều cách và liều lượng khác nhau, tùy thuộc vào mục đích sử dụng. Râu mèo có dạng thuốc sắc, thuốc bôi, tán bột pha nước uống, cao lỏng… dạng khô, dạng tươi.
Toàn cây: 30-50g/ ngày (khô).
Lá: 5-12g/ ngày (tươi).
Cao lỏng: 3-5g/ ngày.
Nước râu mèo pha như trà, pha với 0,5l nước sôi trong 10 phút, chia uống 2 lần / ngày trong 10 ngày liên tục, nghỉ 2-4 ngày rồi mới dùng.
Đặc tính lợi tiểu và chống sỏi
Sử dụng cây Râu Mèo làm tăng bài tiết các ion Na và Cl- và đào thải axit uric. Nó hạn chế mất K, như được thể hiện trong một số nghiên cứu được thực hiện. Nghiên cứu này chứng minh tác dụng lợi tiểu , thải natri và uricosuric râu mèo, do đó thúc đẩy việc loại bỏ sỏi thận . Nó ngăn ngừa sự hình thành các tinh thể axit uric. Những tác dụng này chủ yếu là do các flavonoid (sinesetin và eupatorin) và các dẫn xuất axit caffeic, đặc biệt là axit rosmarinic và cichoric.
Cây cũng chứa các dẫn xuất của axit lithospermic. Lithospermides được biết có tác dụng lên chức năng thận. Chúng làm giảm urê huyết, tăng mức lọc cầu thận và thúc đẩy bài tiết urê và creatinine.
